Tiểu đường là một bệnh lý hiện nay đang có xu hướng trẻ hóa độ tuổi mắc. Tiểu đường có di truyền không? Có thể phòng ngừa bằng cách nào? Đây là thắc mắc chung của rất nhiều bậc cha mẹ khi mình hoặc người thân mắc bệnh. Hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây để có thể biết thêm thông tin!
Bệnh tiểu đường có di truyền không?
Tiểu đường là bệnh rối loạn chuyển hóa glucose do thiếu hụt hormone Insulin (tiểu đường type 1) hoặc suy giảm chức năng của hormone Insulin (tiểu đường type 2). Nguyên nhân gây các nhóm bệnh tiểu đường này khác nhau. Các nhà khoa học đã chứng minh rằng tiểu đường có tính di truyền. Nhưng đây không phải là yếu tố duy nhất và quyết định một đứa trẻ có mắc bệnh hay không.
Tiểu đường là bệnh ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại
Có 2 nhóm yếu tố nguy cơ chính gây hình thành bệnh tiểu đường gồm:
- Có gen di truyền gây bệnh.
- Yếu tố môi trường tác động.
Thực tế cho thấy có những cặp song sinh cùng trứng, cùng bộ gen nhưng chỉ có một người mắc tiểu đường type 1, người còn lại không mắc bệnh. Tỉ lệ di truyền bệnh tiểu đường và biểu hiện được thống kê như sau:
Tỉ lệ mắc tiểu đường di truyền type 1
- Đứa trẻ có bố mắc tiểu đường type 1 thì tỉ lệ mắc bệnh do di truyền từ bố là 1/17.
- Đứa trẻ có mẹ mắc tiểu đường type 1 và mẹ sinh trẻ trước 25 tuổi thì tỉ lệ mắc bệnh do di truyền từ mẹ là 1/25. Nếu mẹ sinh con sau 25 tuổi thì nguy cơ mắc bệnh là 1/100.
- Nếu đứa trẻ có cả bố và mẹ cùng mắc tiểu đường type 1 thì nguy cơ mắc bệnh là từ 1/10 – 1/4.
- Người mắc tiểu đường type 1 có nguy cơ cao mắc hội chứng tự miễn nhiều tuyến nội tiết type 2, các bệnh lý rối loạn miễn dịch, tuyến thượng thận hoạt động kém, bệnh tuyến giáp,… Nếu bố mẹ cũng mắc các bệnh lý này và bệnh tiểu đường type 1 thì nguy cơ trẻ mắc bệnh là ½.
Các nhà khoa học đã phát triển 1 loại xét nghiệm kiểm tra phản ứng cơ thể với glucose. Phản ứng này cho biết độ tuổi trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao nhất.
Tỉ lệ mắc tiểu đường di truyền type 2
Tiểu đường type 2 là bệnh di truyền theo gia đình. Một phần là di truyền gen. Còn 1 phần do trẻ được chăm sóc với thói quen ăn uống, tập luyện không hợp lý từ bố mẹ. Theo số liệu công bố của Hiệp hội tiểu đường Hoa Kỳ, nguy cơ trẻ mắc tiểu đường type 2 là:
- Nếu bố hoặc mẹ phát hiện mắc bệnh trước 50 tuổi, tỷ lệ con bị bệnh là 1/7.
- Nếu cả hai cha mẹ cùng mắc bệnh, tỷ lệ này là ½
- Nếu cha hoặc mẹ phát hiện mắc bệnh sau 50 tuổi, người con có nguy cơ mắc bệnh là 1/13..
Yếu tố dinh dưỡng và vận động cơ thể ảnh hưởng rất lớn đến việc đứa trẻ có mắc tiểu đường hay không. Một số đột biến gen gắn liền với căn bệnh này nhưng không có gen nào độc lập gây bệnh. Yếu tố gen tương tác với yếu tố môi trường (thực phẩm, vius, chất độc) khiến bạn mắc bệnh.
Những gen liên quan gây bệnh tiểu đường type 2
Yếu tố gen gây nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 cao hơn tiểu đường type 1. Các nhà khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để tìm ra chính xác những đột biến gen gây nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2 nhằm phòng ngừa và sàng lọc sớm cho trẻ.
Các đột biến gen liên quan đến điều hòa glucose và insulin làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường
Các đột biến gen gây tiểu đường đều liên quan đến điều hòa glucose, bao gồm:
- Gen kiểm soát điều hòa việc sản xuất insulin và glucose, điều hòa nồng độ insulin, kiểm soát độ nhạy của cơ thể với nồng độ glucose trong máu.
- Các gen khác có liên quan như thụ thể và hormone Glucagon điều hòa glucose, thụ thể Ure Sulfonylurea điều tiết insulin, gen vận chuyển Glucose 2, gen TCF7L2 ảnh hưởng đến quá trình sản xuất glucose và bài tiết insulin, …
Như vậy, những ai bị đột biến tại các gen liên quan đến sản sinh, điều tiết insulin, glucose và quá trình liên quan này có nguy cơ cao hơn mắc bệnh tiểu đường. Nhưng không ở chiều ngược lại. Không phải ai mang gen đột biến này cũng mắc bệnh tiểu đường. Chỉ là có nguy cơ cao hơn người bình thường.
Ngoài ra, tiểu đường còn mang tính gia đình bởi một nguyên nhân khác. Con cháu thường có lối sống chịu ảnh hưởng từ gia đình, nhất là cha mẹ. Khi cha mẹ ít vận động thì con cái cũng lười thể dục thể thao. Cha mẹ ăn uống không đúng bữa, đầy đủ chất thì con cái cũng dễ tiếp tục như vậy.
Xét nghiệm di truyền và sàng lọc bệnh tiểu đường thế nào?
Tiểu đường có nguy cơ di truyền sang thế hệ con cháu. Vậy nên các bậc cha mẹ ít nhiều lo lắng khi bản thân mình mắc bệnh. Khoa học cũng phát triển một số xét nghiệm đột biến gen liên quan đến bệnh tiểu đường type 2.
Xét nghiệm di truyền bệnh tiểu đường còn gặp nhiều khó khăn
Tuy nhiên sự tăng nguy cơ với đột biến gen nhất định là khá nhỏ nên việc xét nghiệm đánh giá chính xác còn gặp nhiều khó khăn.
Theo Healthline, các yếu tố có thể giúp dự đoán chính xác nguy cơ bạn có nguy cơ mắc tiểu đường type 2 hay không gồm:
- Huyết áp cao.
- Tiền sử gia đình.
- Chỉ số khối cơ thể.
- Tiền sử tiểu đường thai kỳ.
- Tăng cholesterol và nồng độ triglyceride máu.
Thực tế, việc xét nghiệm và sàng lọc di truyền bệnh tiểu đường tuýp 2 vẫn rất khó khăn. Lý do vì không thể đánh giá chính xác sự tác động của hai yếu tố phát triển bệnh là gen di truyền và môi trường sống bên ngoài. Vì vậy chúng ta có thể làm giảm nguy cơ tiến triển của bệnh bằng việc thay đổi lối sống, chế độ sinh hoạt hàng ngày.
Cụ thể, duy trì cân nặng trong mức cho phép hoặc giảm cân. Có chế độ dinh dưỡng hợp lý, lành mạnh và thường xuyên hoạt động thể dục thể thao. Điều này sẽ giúp duy trì được chỉ số đường huyết. Từ đó có thể trì hoãn hoặc ngăn ngừa bệnh tiểu đường tuýp 2.
Phòng ngừa tiểu đường di truyền như thế nào?
Tập thể dục thường xuyên giúp phòng ngừa bệnh tiểu đường tiến triển
Một chế độ sống lành mạnh sẽ giúp cải thiện và phòng ngừa bệnh tiểu đường di truyền tiến triển, cụ thể:
- Thường xuyên tập luyện thể dục, tăng cường các hoạt động thể chất, ít nhất 30 phút mỗi ngày.
- Hạn chế ăn thức ăn nhiều tinh bột, mỡ, đường.
- Mỗi bữa ăn nên tiêu thụ trái cây, rau xanh và các loại thực phẩm giàu chất xơ nhiều hơn.
- Tránh hoặc hạn chế thói quen sử dụng chất kích thích như uống rượu bia, hút thuốc lá, …
- Duy trì cân nặng ở mức cho phép, tránh để cơ thể bị béo phì.
- Cố gắng không để bị căng thẳng.
- Ghi nhớ lịch khám sức khỏe hoặc thường xuyên kiểm tra theo định kỳ để kịp thời phát hiện và điều trị bệnh.
Bệnh tiểu đường type 2 có di truyền và có tỉ lệ di truyền cao hơn so với tiểu đường type 1. Tuy nhiên, có thể hạn chế được tỉ lệ di truyền giữa các thế hệ và phòng ngừa bệnh tiến triển bằng cách xây dựng một lối sống, chế độ sinh hoạt lành mạnh, hợp lý. Nếu cần tư vấn thêm, đừng ngần ngại liên hệ đến tổng đài 1800.1286 để được giải đáp tất cả thắc mắc nhé!
